Data, ethiek en privacy
Ook over de data die je zal verzamelen in samenwerking met de scholen denk je best vooraf goed na.
Enkele vragen die je daarbij kunnen helpen:
- Hoe ga je de kwaliteit van de data verzekeren?
Stel je een strak protocol op voor de dataverzameling of laat je de leerlingen vrijer en doe je achteraf een controle op alle data?
- Ga je de data openbaar publiceren?
- Kan je de data openbaar publiceren, gelet op privacymaatregelen?
- Je gaat waarschijnlijk heel wat data bekomen wanneer je samenwerkt met verschillende scholen.
Hoe ga je de data stockeren en managen?
- …
Tip
Stel vooraf een datamanagementplan (DMP) op waarin je al deze aspecten meeneemt en
laat het DMP jouw leidraad zijn voor het gehele project.
Juridische en ethische aspecten
In je datamanagementplan (DMP) noteer je ook informatie over de juridische en ethische aspecten rond het verzamelen,
bewaren en analyseren van de data. Privacy-richtlijnen respecteren (
GDPR) is in eender welk citizenscience-onderzoek belangrijk.
Bij een samenwerking met het onderwijs werk je echter met minderjarigen, waardoor privacy extra belangrijk is.
Een geïnformeerde toestemming (informed consent) laten invullen door leerkracht en leerlingen (of voor minderjarigen, door hun ouders)
is een goed begin, maar je zal doorheen het gehele onderzoek alert moeten blijven voor privacy-issues.
Het is een wettelijke verplichting om conform aan de GDPR met gebruikersdata om te gaan, maar standaard privacyverklaringen
en gebruikersovereenkomsten zijn niet altijd even toegankelijk of uitnodigend geschreven.
Bij citizen science is het van groot belang om burgerwetenschappers - in de eerste plaats de leerkrachten -
duidelijk te informeren over hoe hun data en die van hun leerlingen gebruikt en beschermd zullen worden.
Een heldere samenvatting van de belangrijkste punten in je privacybeleid kan hierbij helpen.
Tip
- Gegevens die je niet bezit, hoef je niet te beschermen.
Daarom vraag je best zo weinig mogelijk data op, enkel wat je echt nodig hebt voor het onderzoek.
- Als leerlingen foto’s maken en delen op een openbaar platform,
denk je best ook aan plaats- en tijdgegevens.
Als deze data publiek beschikbaar zijn, dan geven deze heel wat persoonlijke data vrij.
- Denk vooraf na over wie de eigenaar is van de data.
- Welke toegang en rechten behouden de burgerwetenschappers over hun data?
- Waarvoor mag jij deze data gebruiken?
Communiceer hier duidelijk over met de leerkrachten en leerlingen.
- Bekijk je onderzoeksopzet dus steeds voldoende kritisch en ga na welke stappen je dient te ondernemen
om de burgerwetenschappers te beschermen.
Elk project is verschillend, dus ga ten rade bij deskundigen:
raadpleeg een jurist, of leg je project voor aan een ethische commissie of een data protection officer bij je instelling.
- Citizen-sciencedata is niet alleen nuttig voor jouw doeleinden.
Verschillende partners, stakeholders en burgerwetenschappers
steunen het citizenscienceproject mogelijk omdat ze uitkijken naar de gegevens en resultaten die het zal opleveren.
- Hoe zal de data van jouw project gedeeld worden op een toegankelijke (open, leesbare), maar zonder de privacy
in het gedrang te brengen?
Kunnen de leerkrachten en leerlingen-burgerwetenschappers ook aan de slag met de dataset?
- Ook na afloop van het citizenscienceproject kan het zeer waardevol zijn om met deze gegevens in de klas te werken.
Zijn deze data beschikbaar in een formaat waarmee de leerkrachten en leerlingen aan de slag kunnen?