Fake news?

« Vorige Volgende »

Wat is fake news?

Wat is fake news?
Fake news is misleidende en onjuiste informatie die verspreid wordt om geld te verdienen of om de publieke opinie te beïnvloeden.

We komen het overal tegen: op sociale media, op tv, in reclameberichten … Fake news is niet uit onze huidige maatschappij weg te denken.
Soms is het onschuldig, maar vaak kan het een grote invloed hebben op persoonlijk of maatschappelijk niveau.
- Het gaat niet enkel over klimaatverandering.
- Verkiezingen worden beïnvloed, cyperpesten ontstaat, mensen nemen verkeerde (medische) beslissingen, en misverstanden worden de wereld in gebracht waarvan het vaak moeilijk is om ze ongedaan te maken.
Het vaakst wordt fake news verspreid via media zoals Google, Twitter en Facebook.

Voorbeeld 1

                                 
                                © unsplash
                            
Zo zouden nepberichten
                                        Amerikanen overtuigd hebben om in 2016 niet voor
                                        Hillary Clinton maar voor Donald Trump als hun volgende
                                        president te kiezen.
Een van die nepberichten ging over
                                        de prominente rol van Hillary Clinton in een pedofielennetwerk.
                                        Het netwerk zou gerund worden vanuit een lokale pizzeria in Washington.
Dit bericht had heftige
                                            gevolgen: het leidde tot een schietpartij in de pizzeria. De
                                            schutter wilde controleren of er kinderen werden vastgehouden
                                            als seksslaven.

Voorbeeld 2

                                 
Een bericht verstuurd via o.a.WhatsApp:
                                         een foto van een vluchtelingenkaravaan die van
                                                Mexico naar Amerika zou trekken. Op de foto staan
                                                alleen mannen.
De tekst hierbij luidde: “Zie jij hier kinderen
                                                of vrouwen?”

                                        Het bericht versterkte het angstbeeld bij
                                        Amerikanen dat er alleen maar mannelijke vluchtelingen
                                        naar Amerika komen. 
Maar dit bleek onjuist: de foto
                                    was namelijk afkomstig van een vluchtelingenkamp in
                                    Griekenland, waar om de hoek vrouwen en kinderen op
                                    de mannen zaten te wachten.

Meer voorbeelden van fake news:

een artikel over fake news in verband met vaccinatie van COVID-19, met onderaan nog meer ‘factchecks’ van fake news.
medisch fake news

Soorten fake news

Volgens de Hoax-Wijzer kunnen ze ingedeeld worden in:

HOAX

Voorbeeld klimaatopwarming:
‘mensen hebben niets met klimaatverandering te maken, want het klimaat veranderde altijd al.’

verspreiding van geheel of gedeeltelijk onjuiste informatie

Dit kan onbewust gebeuren, maar vaak wordt de foutieve informatie ook bewust verspreid.
Het gaat vaak om een onschuldige grap of misverstand
In sommige gevallen heeft het echter negatieve gevolgen voor bijvoorbeeld een persoon die op een foto staat afgebeeld en dan heel wat ongewenste aandacht te verduren krijgt.

STADSLEGENDE

Voorbeeld klimaatopwarming:
‘de aarde zal vanzelf weer afkoelen wanneer alle zeestromingen stilvallen, zoals in de film The day after tomorrow.’

informatie die over het algemeen als waarheid wordt beschouwd, maar eigenlijk niet juist is

De uitvinder van de stadslegende gelooft zelf dat hij de waarheid vertelt.
- Wist je bijvoorbeeld dat het helemaal niet gevaarlijk is om een slaapwandelaar wakker te maken?
- Wist je dat libellen niet bijten, ondanks het feit dat hier vaak voor gewaarschuwd wordt?

COMPLOTTHEORIE

Voorbeeld klimaatopwarming:
‘klimaatverandering is overdreven. Er is helemaal niets mis met steenkoolcentrales en benzinewagens. Het is allemaal een poging van ‘de groenen’ om de huidige samenleving stil te leggen.’

een complot- of samenzweringstheorie gaat nog een stap verder dan een stadslegende en onstaat:

vanuit een poging om een gebeurtenis of situatie te verklaren
- bijvoorbeeld bij een vreemd sterfgeval van een bekend persoon
Of om uit een bepaalde situatie te ontsnappen die de bedenker wil ontwijken.

In de meeste gevallen wordt een complottheorie vergezeld met de bewering dat deze informatie opzettelijk wordt onderdrukt door regeringen, geheime genootschappen of andere machthebbers. Zij zouden dan bovendien ook de media manipuleren om te voorkomen dat de waarheid uitlekt.

FRAUDE EN OPLICHTING

via deze weg proberen criminelen persoonlijke gegevens te ontfutselen

bijvoorbeeld
bankgegevens om geld af te halen of e-mailadressen om spam te versturen

Soms proberen hackers toegang tot je (Facebook)account of computer te verkrijgen.

bijvoorbeeld
de talloze e-mails die beweren afkomstig te zijn van banken
Daarbij vraagt men om je bankgegevens in te voeren op een link die doet uitschijnen dat je naar de website van de bank in kwestie gaat.
In werkelijkheid proberen oplichters je bankgegevens te pakken te krijgen.

Opdracht 1

Hoe fake news herkennen?

Volgens mediawijs:

Lees verder dan de titel
Check de auteur
Check de bron
Check de datum
Waar komt het artikel vandaan?
Check de links
Is het satire?
(Een stijl waarbij humor wordt gebruikt om te amuseren en soms om commentaar te geven op ontwikkelingen in de maatschappij – zoals cartoons.)
Denk aan je eigen vooroordelen
Praat erover; vraag het aan de experts
Enkele signalen: een anonieme auteur, veel uitroeptekens, veel woorden in hoofdletters, schrijffouten, zinnen als ‘Dit is GEEN hoax!’ of ‘Opgelet: Belangrijke informatie’

Er moet duidelijk aandacht gegeven worden aan het herkennen van fake news en correcte informatieve informatie.

Dat is ook zo voor klimaatverandering.

Het is daarom belangrijk dat informatie op deze manier gepubliceerd wordt:

met de juiste data
op de juiste plaats
op een juiste manier verwoord

Uitbreiding

Bekijk de Mediawijs checklist voor fake news.
Deze bevat 10 vragen die je op weg helpen bij de controle of informatie betrouwbaar of fake news is.

Waarom is er fake news op social media?