Randvoorwaarden
- Het is belangrijk dat aspirant-STEM-leraren een zicht krijgen op het breder plaatje waarbinnen hun beroepspraktijk op kwaliteitsvolle wijze dient te worden vormgegeven; zowel binnen STEM[1] als binnen blended learning [2].
- Naast de krijtlijnen getrokken vanuit de overheid dienen student-leraren zich eveneens bewust te zijn van de krijtlijnen in de eigen school waarbinnen hun Blended STEM-lespraktijk tot leven zal komen en het TDT zal functioneren en welke mogelijke (rand)factoren het TDT zullen en kunnen beïnvloeden.
- Kwaliteitsvolle Blended STEM is een gedeelde verantwoordelijkheid die onmogelijk in de schoot van één enkele STEM-leraar kan gelegd worden en al evenmin enkel in de schoot van een TDT. Er zijn immers best nog wel wat randvoorwaarden binnen de school zelf die het doelgericht, doordacht en succesvol werken rond Blended learning en STEM faciliteren en helpen vormgeven.
Ook het Referentiekader Onderwijskwaliteit verwacht van scholen een coherent beleid, rekening houdend met haar pedagogisch project. Wil een school dat blended learning structureel deel uitmaakt van haar pedagogisch project, dan dient het haar beleid dus daarop af te stemmen.
Binnen het HO en VO werd er reeds onderzoek verricht omtrent het vormgeven van kwaliteitskaders voor online blended learning (OBL) binnen opleidingen, faculteiten etc… [3,4]. De 3 traditionele kwaliteitsgebieden in kwaliteitsontwikkelingsmodellen (producten, diensten en management/beleid) werden voor OBL binnen zowel HO als VO onderverdeeld in 6 à 7 wel omschreven kwaliteitsdimensies die, indien op elkaar afgestemd zijn, elk mede bijdragen aan de kwaliteit van het OBL [5-7].
Voor het SO ging men nog niet met deze modellen aan de slag, al werd er door de Vlaamse Overheid wel geïnvesteerd in onderzoek rond blended learning in het SO tijdens de 1ste en 2de corona-lockdown met het oog op een leidraad rond blended learning voor scholen [8]. Studies van HO en VO kunnen echter wel dienen als inspiratie om een beeld te krijgen over de invulling van de kwaliteitsdimensies waarbinnen hun blended STEM-project of lessenreeks in SO zich zal situeren en vooral binnen welke contexten en condities blended STEM waarschijnlijk dient te worden beschouwd.
Klik op elk van de 6 kwaliteitsdimensies in Fig. 1 voor een 1ste vertaling naar de context van Blended STEM in het SO.
Schoolbeleid: directieteam, schoolraad, lerarenraad
Schoolbeleid: directieteam, schoolraad, lerarenraad: eindverantwoordelijken m.b.t. de visie van het onderwijs en de implementatie ervan op de eigen school.
- Welke rol speelt STEM binnen de school, binnen de resp. studierichtingen?
- Open houding m.b.t. blended learning, STEM, … ?
- Heeft de schoolleiding kennis over kwaliteitsvol blended learning?
- Is er budget voor STEM?
- Is er een gedragen visie rond STEM en blended learning?
- Gebeurt de ICT coördinatie ism schoolleiding, ICT-medewerkers en leraren?
- Is er een open en samenwerkende cultuur m.b.t. de implementatie van STEM en blended learning?
- Wordt er ruimte gegeven om te experimenteren m.b.t. STEM en blended learning in de klaspraktijk?
- Wordt er in de uurroosters van de leerkrachten rekening gehouden met STEM en blended learning door bvb. altijd blokuren te voorzien in labo’s of OLC, door slimme leraarcombinaties te maken ifv expertise binnen het lerarenkorps?
Vormgeving van STEM en Blended learning projecten/lessen
- Hoe zijn de STEM-uren verdeeld?
- Wordt STEM georganiseerd binnen de vrije ruimte? Zijn er STEM-studierichtingen?
- Is STEM een keuzevak?
- Zijn er verplichtingen en/of vrijheden mbt het aandeel digitaal onderwijs op school?
- Welke elektronische leeromgeving (ELO) wordt gebruikt? vb. Smartschool, Google classroom, …
- Zijn er nog steeds afstandslessen?
- Is er flex-werking en hoe dient die worden te gebruikt?
- Is huiswerk binnen STEM toegelaten?
- Zijn er TDT binnen de vakgroep wetenschappen?
- Wordt de invulling en aanpak van STEM voldoende besproken in de vakgroep?
Ontwerp van Blended STEM-leeractiviteiten
- Wat kan er online, wat F2F en in welke logische samenhang?
- Welke (online) werkvormen worden er best gebruikt bij welk onderdeel van het STEM-project?
- Wie ontwerpt wat in geval van TDT?
- Kan flipping the classroom?
- Wat moet er door de leerkracht worden aangeleerd?
- Wat bestaat er reeds dat kan gebruikt worden?
- Wat moet er worden bij ontwikkeld? Hou rekening met ontwerpprincipes en succesfactoren
Aanbod via technologie
- Zijn er pc’s op school beschikbaar, OLC, STEM-materialen, hebben de leerlingen een eigen laptop, welke software en hardware is ter beschikking van de leerkrachten en leerlingen?
- Is het netwerk (overal) betrouwbaar?
- Hoe modern is de technologische STEM en ICT-infrastructuur op school?
- Hoe is de ICT infrastructuur van de leerlingen thuis?
Ondersteuning van leerkrachten
- Is er ruimte voor interne en externe nascholing rond STEM en blended learning met specifiek aandacht voor het koppelen van technologische deskundigheid aan pedagogisch-didactische vaardigheden binnen STEM?
- Zijn er partnerschappen met andere scholen?
- Is er vrijheid en budget voor aankopen STEM-materialen?
- Kan co-teaching? Wordt er ingezet op TDT, … ?
- Is er ruimte voorzien in de lessenroosters om samen te werken in TDT en Blended STEM-materialen te ontwikkelen?
- Kan het TDT rekenen op ondersteuning van een ICT-coördinator?
- Worden startende STEM-leerkrachten voldoende ondersteund?
- Hebben leerkrachten toegang tot ondersteunende (betalende) digitale tools (bookwidgets, free padlet, …)?
Ondersteuning van leerlingen
- Worden leerlingen ondersteund in geval van technische problemen?
- Is er hulp bij problemen met het online werken?
- Is er een omgeving beschikbaar om zinvol blended rond STEM te werken?
- Is er ondersteuning voor leerlingen die thuis geen internet hebben of geen laptop?
- Hoe wordt er omgegaan met leerlingen die digitaal minder geletterd zijn of weinig zelfsturend bij online werken?
- Worden leerlingen begeleid in hoe ze gebruik maken en navigeren binnen de ELO? Wordt er ondersteuning ingebouwd in de ELO?
- Wordt er rekening gehouden met de gebruiksvriendelijkheid van de digitale tools en de voorgestelde blend?
- Hoe, waar en wanneer kan de leerling hulp vragen tijdens de blended STEM?
[2] https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/directies-en-administraties/organisatie-en-beheer/ict/digisprong
[3] Ossiannilsson, E. and Landgren, L., 2012. Quality in e-learning – a conceptual framework based on experiences from three international benchmarking projects. Journal of Computer Assisted Learning, 28(1), pp.42–51. Available at:http://dx.doi.org/10.1111/j.1365-2729.2011.00439.x
[4] Blieck, Y. (2018). Development and Validation of A Conceptual Quality Management Model for Effective Institutional Continuous Quality Improvement of Online and Blended Learning in Adult Education. 10.13140/RG.2.2.16959.15523. Available at: 10.13140/RG.2.2.16959.15523 or http://www.iwt-alo.be/wp-content/uploads/2018/11/PhD_Blieck_Yves.pdf
[5] Ossiannilsson, E., Williams, K., Camilleri, A. and Brown, M., 2015. Quality models in online and open education around the globe. State of the art and recommendations. [online] Oslo: International Council for Open and Distance Education - ICDE. Available at: https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED557055.pdf
[6] Blieck, Yves & Zhu, Chang & Schildkamp, Kim & Struyven, Katrien & Pynoo, Bram & Poortman, Cindy & DePryck, Koen. (2020). A Conceptual Model for Effective Quality Management of Online and Blended Learning. Electronic Journal of e-Learning. 18. 189-204. Available at: https://doi.org/10.34190/EJEL.20.18.2.007
[7] Blieck, Yves & Kauwenberghs, Kurt & Zhu, Chang & Struyven, Katrien & Pynoo, Bram & DePryck, Koen. (2019). Investigating the relationship between success factors and student participation in online and blended learning in adult education. Journal of Computer Assisted Learning. 35. 1-15. Available at: https://doi.org/10.1111/jcal.12351
[8] Versmissen, F., Buelens, W., De Wever, B., Rotsaert, T., Schellens, T., Tondeur, J., Surma,T, Valcke, M., & Vanderlinde, R., (2022). Blended learning in het Vlaams secundair onderwijs: Van noodzaak naar structurele implementatie. Onderwijskundig Beleids- en Praktijkgericht Wetenschappelijk Onderzoek. Onderzoeksrapport. https://data-onderwijs.vlaanderen.be/onderwijsonderzoek/project/1602
Randvoorwaarden
- Het is belangrijk dat aspirant-STEM-leraren een zicht krijgen op het breder plaatje waarbinnen hun beroepspraktijk op kwaliteitsvolle wijze dient te worden vormgegeven; zowel binnen STEM[1] als binnen blended learning [2].
- Naast de krijtlijnen getrokken vanuit de overheid dienen student-leraren zich eveneens bewust te zijn van de krijtlijnen in de eigen school waarbinnen hun Blended STEM-lespraktijk tot leven zal komen en het TDT zal functioneren en welke mogelijke (rand)factoren het TDT zullen en kunnen beïnvloeden.
- Kwaliteitsvolle Blended STEM is een gedeelde verantwoordelijkheid die onmogelijk in de schoot van één enkele STEM-leraar kan gelegd worden en al evenmin enkel in de schoot van een TDT. Er zijn immers best nog wel wat randvoorwaarden binnen de school zelf die het doelgericht, doordacht en succesvol werken rond Blended learning en STEM faciliteren en helpen vormgeven.
Ook het Referentiekader Onderwijskwaliteit verwacht van scholen een coherent beleid, rekening houdend met haar pedagogisch project. Wil een school dat blended learning structureel deel uitmaakt van haar pedagogisch project, dan dient het haar beleid dus daarop af te stemmen.
Binnen het HO en VO werd er reeds onderzoek verricht omtrent het vormgeven van kwaliteitskaders voor online blended learning (OBL) binnen opleidingen, faculteiten etc… [3,4]. De 3 traditionele kwaliteitsgebieden in kwaliteitsontwikkelingsmodellen (producten, diensten en management/beleid) werden voor OBL binnen zowel HO als VO onderverdeeld in 6 à 7 wel omschreven kwaliteitsdimensies die, indien op elkaar afgestemd zijn, elk mede bijdragen aan de kwaliteit van het OBL [5-7].
Voor het SO ging men nog niet met deze modellen aan de slag, al werd er door de Vlaamse Overheid wel geïnvesteerd in onderzoek rond blended learning in het SO tijdens de 1ste en 2de corona-lockdown met het oog op een leidraad rond blended learning voor scholen [8]. Studies van HO en VO kunnen echter wel dienen als inspiratie om een beeld te krijgen over de invulling van de kwaliteitsdimensies waarbinnen hun blended STEM-project of lessenreeks in SO zich zal situeren en vooral binnen welke contexten en condities blended STEM waarschijnlijk dient te worden beschouwd.
1ste vertaling naar de context van Blended STEM in het SO.
Schoolbeleid: directieteam, schoolraad, lerarenraad
Schoolbeleid: directieteam, schoolraad, lerarenraad: eindverantwoordelijken m.b.t. de visie van het onderwijs en de implementatie ervan op de eigen school.
- Welke rol speelt STEM binnen de school, binnen de resp. studierichtingen?
- Open houding m.b.t. blended learning, STEM, … ?
- Heeft de schoolleiding kennis over kwaliteitsvol blended learning?
- Is er budget voor STEM?
- Is er een gedragen visie rond STEM en blended learning?
- Gebeurt de ICT coördinatie ism schoolleiding, ICT-medewerkers en leraren?
- Is er een open en samenwerkende cultuur m.b.t. de implementatie van STEM en blended learning?
- Wordt er ruimte gegeven om te experimenteren m.b.t. STEM en blended learning in de klaspraktijk?
- Wordt er in de uurroosters van de leerkrachten rekening gehouden met STEM en blended learning door bvb. altijd blokuren te voorzien in labo’s of OLC, door slimme leraarcombinaties te maken ifv expertise binnen het lerarenkorps?
Vormgeving van STEM en Blended learning projecten/lessen
- Hoe zijn de STEM-uren verdeeld?
- Wordt STEM georganiseerd binnen de vrije ruimte? Zijn er STEM-studierichtingen?
- Is STEM een keuzevak?
- Zijn er verplichtingen en/of vrijheden mbt het aandeel digitaal onderwijs op school?
- Welke elektronische leeromgeving (ELO) wordt gebruikt? vb. Smartschool, Google classroom, …
- Zijn er nog steeds afstandslessen?
- Is er flex-werking en hoe dient die worden te gebruikt?
- Is huiswerk binnen STEM toegelaten?
- Zijn er TDT binnen de vakgroep wetenschappen?
- Wordt de invulling en aanpak van STEM voldoende besproken in de vakgroep?
Ontwerp van Blended STEM-leeractiviteiten
- Wat kan er online, wat F2F en in welke logische samenhang?
- Welke (online) werkvormen worden er best gebruikt bij welk onderdeel van het STEM-project?
- Wie ontwerpt wat in geval van TDT?
- Kan flipping the classroom?
- Wat moet er door de leerkracht worden aangeleerd?
- Wat bestaat er reeds dat kan gebruikt worden?
- Wat moet er worden bij ontwikkeld? Hou rekening met ontwerpprincipes en succesfactoren
Aanbod via technologie
- Zijn er pc’s op school beschikbaar, OLC, STEM-materialen, hebben de leerlingen een eigen laptop, welke software en hardware is ter beschikking van de leerkrachten en leerlingen?
- Is het netwerk (overal) betrouwbaar?
- Hoe modern is de technologische STEM en ICT-infrastructuur op school?
- Hoe is de ICT infrastructuur van de leerlingen thuis?
Ondersteuning van leerkrachten
- Is er ruimte voor interne en externe nascholing rond STEM en blended learning met specifiek aandacht voor het koppelen van technologische deskundigheid aan pedagogisch-didactische vaardigheden binnen STEM?
- Zijn er partnerschappen met andere scholen?
- Is er vrijheid en budget voor aankopen STEM-materialen?
- Kan co-teaching? Wordt er ingezet op TDT, … ?
- Is er ruimte voorzien in de lessenroosters om samen te werken in TDT en Blended STEM-materialen te ontwikkelen?
- Kan het TDT rekenen op ondersteuning van een ICT-coördinator?
- Worden startende STEM-leerkrachten voldoende ondersteund?
- Hebben leerkrachten toegang tot ondersteunende (betalende) digitale tools (bookwidgets, free padlet, …)?
Ondersteuning van leerlingen
- Worden leerlingen ondersteund in geval van technische problemen?
- Is er hulp bij problemen met het online werken?
- Is er een omgeving beschikbaar om zinvol blended rond STEM te werken?
- Is er ondersteuning voor leerlingen die thuis geen internet hebben of geen laptop?
- Hoe wordt er omgegaan met leerlingen die digitaal minder geletterd zijn of weinig zelfsturend bij online werken?
- Worden leerlingen begeleid in hoe ze gebruik maken en navigeren binnen de ELO? Wordt er ondersteuning ingebouwd in de ELO?
- Rekening gehouden met de gebruiksvriendelijkheid van de digitale tools en de voorgestelde blend?
- Hoe, waar en wanneer kan de leerling hulp vragen tijdens de blended STEM?
[2] https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/directies-en-administraties/organisatie-en-beheer/ict/digisprong
[3] Ossiannilsson, E. and Landgren, L., 2012. Quality in e-learning – a conceptual framework based on experiences from three international benchmarking projects. Journal of Computer Assisted Learning, 28(1), pp.42–51. Available at:http://dx.doi.org/10.1111/j.1365-2729.2011.00439.x
[4] Blieck, Y. (2018). Development and Validation of A Conceptual Quality Management Model for Effective Institutional Continuous Quality Improvement of Online and Blended Learning in Adult Education. 10.13140/RG.2.2.16959.15523. Available at: 10.13140/RG.2.2.16959.15523 or http://www.iwt-alo.be/wp-content/uploads/2018/11/PhD_Blieck_Yves.pdf
[5] Ossiannilsson, E., Williams, K., Camilleri, A. and Brown, M., 2015. Quality models in online and open education around the globe. State of the art and recommendations. [online] Oslo: International Council for Open and Distance Education - ICDE. Available at: https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED557055.pdf
[6] Blieck, Yves & Zhu, Chang & Schildkamp, Kim & Struyven, Katrien & Pynoo, Bram & Poortman, Cindy & DePryck, Koen. (2020). A Conceptual Model for Effective Quality Management of Online and Blended Learning. Electronic Journal of e-Learning. 18. 189-204. Available at: https://doi.org/10.34190/EJEL.20.18.2.007
[7] Blieck, Yves & Kauwenberghs, Kurt & Zhu, Chang & Struyven, Katrien & Pynoo, Bram & DePryck, Koen. (2019). Investigating the relationship between success factors and student participation in online and blended learning in adult education. Journal of Computer Assisted Learning. 35. 1-15. Available at: https://doi.org/10.1111/jcal.12351
[8] Versmissen, F., Buelens, W., De Wever, B., Rotsaert, T., Schellens, T., Tondeur, J., Surma,T, Valcke, M., & Vanderlinde, R., (2022). Blended learning in het Vlaams secundair onderwijs: Van noodzaak naar structurele implementatie. Onderwijskundig Beleids- en Praktijkgericht Wetenschappelijk Onderzoek. Onderzoeksrapport. https://data-onderwijs.vlaanderen.be/onderwijsonderzoek/project/1602