cases

Het vak3dactisch model



Vakdidactiek neemt een unieke plaats in binnen elke lerarenopleiding. Het is de plaats waar toekomstige leraren op zoek gaan naar de manier waarop ze de inhoud van een vak in een bepaalde context kunnen openen voor leerlingen.

Verschillende Vlaamse lerarenopleidingen geven hun vakdidactiek vorm vanuit het Vak3dactisch model (V3D model) [1]. Volgens dat model vormt vakdidactiek de unieke verbinding tussen vakkennis, didactiek en praktijk.

Het V3D model vertrekt van het werk van de Amerikaanse onderwijskundige Lee Shulman die de term Pedagogical Content Knowledge (PCK) introduceerde [2]. Volgens Shulman beschikt een goede leerkracht over vakexpertise of Content Knowledge, over pedagogisch-didactische inzichten of Pedagogical Knowledge, maar bovenal over Pedagogical Content Knowledge: de kennis over het onderwijzen van een bepaald vak waarin vakinhoudelijke en pedagogisch-didactische expertise elkaar ontmoeten. PCK is die kennis die de wiskundeleraar onderscheidt van de wiskundige én tegelijk die kennis die de wiskundeleraar onderscheidt van de techniekleraar.

Het V3D model verrijkt het PCK-model door ook praktijkervaringen op te nemen als een derde volwaardig element van vakdidactiek. Lesgeven leer je immers niet alleen door theoretische kennis van vakinhouden of pedagogisch-didactische principes te verwerven, maar ook en vooral in de school zelf, door het te doen en te leren van die doe-ervaringen.




Het LOB-STEM-model



In dit project passen we het V3D model toe om een vakdidactiek voor blended STEM te ontwikkelen. De vak3dactiek Blended STEM vormt het centrum van de donkerblauwe cirkel. De lichtblauwe cirkel symboliseert het professionaliseren van (student)leraren in Blended STEM door het inzetten op TDT’s. Het geheel vormt het LOB-STEM-model.



De vakdidactische modellen tonen aan dat goed STEM-onderwijs geen sinecure is.

  • Een wiskundeleraar heeft zich niet noodzakelijk een vakdidactiek techniek eigen gemaakt.
  • Een fysicaleraar heeft zich niet noodzakelijk een vakdidactiek biologie eigen gemaakt.
  • Een leerkracht elektriciteit is niet noodzakelijk een expert in mechanica[1].

STEM wil fysica, chemie, biologie, aardrijkskunde, techniek, elektrotechnieken, houttechnieken, elektriciteit, mechanica, wiskunde… met elkaar verbinden.
Het lijkt quasi onmogelijk dat één leerkracht expert is in al deze vakdidactieken.

Daarom zet o.a. het iSTEM-consortium in Vlaanderen in op het samen ontwikkelen van STEM-projecten met Teacher Design Teams (TDTs) waarin de vakexpertise van verschillende experten samengelegd wordt [3,4].

Andere inhoudelijke kernelementen van STEM, kan je terugvinden onder de lob 'STEMkunde'.


De lob 'Didactiek' wordt ingevuld door blended learning in het licht van STEM.

Sinds de coronapandemie kende het digitale onderwijs een ware explosie.

  • Maar wat is een goede blend van digitale en face to face werkvormen?
  • Welke meerwaarde kan blended onderwijs bieden voor STEM?
  • Biedt blended learning mogelijkheden om als leerkracht gemakkelijker met de interdisciplinariteit van STEM om te gaan?

Het project toont de kansen die blended STEM biedt. In de lob ‘Blended learning’ vind je 7 succesfactoren [5] voor een goed blended STEM-project en extra inhoudelijke en praktische ondersteuning.


Hoewel een goede theoretische achtergrond, zowel vakinhoudelijk als didactisch, onontbeerlijk is voor een goede leerkracht, wordt je pas echt leerkracht door voor de klas te staan en te leren van je praktijkervaringen.
Praktijkonderzoek door de leerkracht is een eenvoudige manier om als leerkracht je eigen klaspraktijk op een systematische en betrouwbare manier te onderzoeken en te leren van je eigen praktijkervaringen [6-8].

Het project licht toe hoe je met praktijkgericht onderzoek je blended STEM-project onder de loep kan nemen en verbeteren.

Je vindt meer uitleg onder de lob 'Praktijkonderzoek'.


Welke strategieën kan je als lerarenopleider inzetten om(student)leerkrachten te ondersteunen voor het geven van kwalitatief blended STEM-onderwijs?
Uit de literatuur komen 6 kernstrategieën naar boven die het inzetten van Blended methodieken in de klas, hier in het teken van STEM, stimuleren [9]. (Student)leraren laten samenwerken in TDTs blijkt een erg effectieve methode te zijn om op deze kernstrategieën in te zetten.

Je vindt meer uitleg door op de lichtblauwe cirkel ‘Professionaliseren via TDT’ te klikken.





Referenties

[1] Ardui, J., De Cock, M., Frans, R., Hinnekint, K., Reybrouck, M., Schrooten, E., Vanesser, E., & Vyvey, K. (2011). Inspiratiegids voor een kwaliteitsvolle vakdidactiek. School of Education. ISBN 9789081346757.
[2] Shulman, L. S. (1986). Those who understand. Knowledge growth in teaching. Educational Researcher 15(2), 4-14.
[3] https://istem.be/tools/cool-voor-istem/, opgevraagd op 17.10.2022.
[4] De Meester, J., De Cock, M., Langie, G., & Dehaene, W. (2021). The Process of Designing Integrated STEM Learning Materials: Case Study towards an Evidence-based Model. European Journal of STEM Education, 6(1). https://doi.org/10.20897/ejsteme/11341
[5] Blieck, Y. (2018). Development and Validation of A Conceptual Quality Management Model for Effective Institutional Continuous Quality Improvement of Online and Blended Learning in Adult Education. 10.13140/RG.2.2.16959.15523. Available at: 10.13140/RG.2.2.16959.15523 or http://www.iwt-alo.be/wp-content/uploads/2018/11/PhD_Blieck_Yves.pdf
[6] Van der Donck, C., & Van Lanen, B. (2020) Praktijkonderzoek in de school. Coutinho.
[7] Dana, N. F., & Yendol-Hoppey, D. (2014). The reflective educator’s guide to professional development: Learning to Teach and Teaching to Learn Through Practitioner Inquiry. Corwin Press
[8] Willegems, V. (2020). Inside Stories of Collaborative Teacher Research Teams: Spaces for Developing Extended Professionalism in School-university Partnerships.
[9] Tondeur, J., van Braak, J., Sang, G., Voogt, J., Fisser, P., & Ottenbreit-Leftwich, A. (2012). Preparing pre-service teachers to integrate technology in education: A synthesis of qualitative evidence. Computers & Education, 59 (1), 134-144.

home
cases

Het vak3dactisch model



Vakdidactiek neemt een unieke plaats in binnen elke lerarenopleiding. Het is de plaats waar toekomstige leraren op zoek gaan naar de manier waarop ze de inhoud van een vak in een bepaalde context kunnen openen voor leerlingen.

Verschillende Vlaamse lerarenopleidingen geven hun vakdidactiek vorm vanuit het Vak3dactisch model (V3D model) [1]. Volgens dat model vormt vakdidactiek de unieke verbinding tussen vakkennis, didactiek en praktijk.

Het V3D model vertrekt van het werk van de Amerikaanse onderwijskundige Lee Shulman die de term Pedagogical Content Knowledge (PCK) introduceerde [2]. Volgens Shulman beschikt een goede leerkracht over vakexpertise of Content Knowledge, over pedagogisch-didactische inzichten of Pedagogical Knowledge, maar bovenal over Pedagogical Content Knowledge: de kennis over het onderwijzen van een bepaald vak waarin vakinhoudelijke en pedagogisch-didactische expertise elkaar ontmoeten. PCK is die kennis die de wiskundeleraar onderscheidt van de wiskundige én tegelijk die kennis die de wiskundeleraar onderscheidt van de techniekleraar.

Het V3D model verrijkt het PCK-model door ook praktijkervaringen op te nemen als een derde volwaardig element van vakdidactiek. Lesgeven leer je immers niet alleen door theoretische kennis van vakinhouden of pedagogisch-didactische principes te verwerven, maar ook en vooral in de school zelf, door het te doen en te leren van die doe-ervaringen.




Het LOB-STEM-model



In dit project passen we het V3D model toe om een vakdidactiek voor blended STEM te ontwikkelen. De vak3dactiek Blended STEM vormt het centrum van de donkerblauwe cirkel. De lichtblauwe cirkel symboliseert het professionaliseren van (student)leraren in Blended STEM door het inzetten op TDT’s. Het geheel vormt het LOB-STEM-model.



De vakdidactische modellen tonen aan dat goed STEM-onderwijs geen sinecure is.

  • Een wiskundeleraar heeft zich niet noodzakelijk een vakdidactiek techniek eigen gemaakt.
  • Een fysicaleraar heeft zich niet noodzakelijk een vakdidactiek biologie eigen gemaakt.
  • Een leerkracht elektriciteit is niet noodzakelijk een expert in mechanica[1].

STEM wil fysica, chemie, biologie, aardrijkskunde, techniek, elektrotechnieken, houttechnieken, elektriciteit, mechanica, wiskunde… met elkaar verbinden.
Het lijkt quasi onmogelijk dat één leerkracht expert is in al deze vakdidactieken.

Daarom zet o.a. het iSTEM-consortium in Vlaanderen in op het samen ontwikkelen van STEM-projecten met Teacher Design Teams (TDTs) waarin de vakexpertise van verschillende experten samengelegd wordt [3,4].

Andere inhoudelijke kernelementen van STEM, kan je terugvinden onder de lob 'STEMkunde'.


De lob 'Didactiek' wordt ingevuld door blended learning in het licht van STEM.

Sinds de coronapandemie kende het digitale onderwijs een ware explosie.

  • Maar wat is een goede blend van digitale en face to face werkvormen?
  • Welke meerwaarde kan blended onderwijs bieden voor STEM?
  • Biedt blended learning mogelijkheden om als leerkracht gemakkelijker met de interdisciplinariteit van STEM om te gaan?

Het project toont de kansen die blended STEM biedt. In de lob ‘Blended learning’ vind je 7 succesfactoren [5] voor een goed blended STEM-project en extra inhoudelijke en praktische ondersteuning.


Hoewel een goede theoretische achtergrond, zowel vakinhoudelijk als didactisch, onontbeerlijk is voor een goede leerkracht, wordt je pas echt leerkracht door voor de klas te staan en te leren van je praktijkervaringen.
Praktijkonderzoek door de leerkracht is een eenvoudige manier om als leerkracht je eigen klaspraktijk op een systematische en betrouwbare manier te onderzoeken en te leren van je eigen praktijkervaringen [6-8].

Het project licht toe hoe je met praktijkgericht onderzoek je blended STEM-project onder de loep kan nemen en verbeteren.

Je vindt meer uitleg onder de lob 'Praktijkonderzoek'.


Welke strategieën kan je als lerarenopleider inzetten om(student)leerkrachten te ondersteunen voor het geven van kwalitatief blended STEM-onderwijs?
Uit de literatuur komen 6 kernstrategieën naar boven die het inzetten van Blended methodieken in de klas, hier in het teken van STEM, stimuleren [9]. (Student)leraren laten samenwerken in TDTs blijkt een erg effectieve methode te zijn om op deze kernstrategieën in te zetten.

Je vindt meer uitleg door op de lichtblauwe cirkel ‘Professionaliseren via TDT’ te klikken.





Referenties

[1] Ardui, J., De Cock, M., Frans, R., Hinnekint, K., Reybrouck, M., Schrooten, E., Vanesser, E., & Vyvey, K. (2011). Inspiratiegids voor een kwaliteitsvolle vakdidactiek. School of Education. ISBN 9789081346757.
[2] Shulman, L. S. (1986). Those who understand. Knowledge growth in teaching. Educational Researcher 15(2), 4-14.
[3] https://istem.be/tools/cool-voor-istem/, opgevraagd op 17.10.2022.
[4] De Meester, J., De Cock, M., Langie, G., & Dehaene, W. (2021). The Process of Designing Integrated STEM Learning Materials: Case Study towards an Evidence-based Model. European Journal of STEM Education, 6(1). https://doi.org/10.20897/ejsteme/11341
[5] Blieck, Y. (2018). Development and Validation of A Conceptual Quality Management Model for Effective Institutional Continuous Quality Improvement of Online and Blended Learning in Adult Education. 10.13140/RG.2.2.16959.15523. Available at: 10.13140/RG.2.2.16959.15523 or http://www.iwt-alo.be/wp-content/uploads/2018/11/PhD_Blieck_Yves.pdf
[6] Van der Donck, C., & Van Lanen, B. (2020) Praktijkonderzoek in de school. Coutinho.
[7] Dana, N. F., & Yendol-Hoppey, D. (2014). The reflective educator’s guide to professional development: Learning to Teach and Teaching to Learn Through Practitioner Inquiry. Corwin Press
[8] Willegems, V. (2020). Inside Stories of Collaborative Teacher Research Teams: Spaces for Developing Extended Professionalism in School-university Partnerships.
[9] Tondeur, J., van Braak, J., Sang, G., Voogt, J., Fisser, P., & Ottenbreit-Leftwich, A. (2012). Preparing pre-service teachers to integrate technology in education: A synthesis of qualitative evidence. Computers & Education, 59 (1), 134-144.